Ἀριθμ. πρωτ. 146/ΕΞ. /2002

Ἐν Ἀθήναις τῇ 21ῃ Ἰανουαρίου 2002

ΕΙΔΙΚΗ ΣΕΙΡΑ Β - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ` ἀριθμ. Ι


Πρός
Τούς Εὐλαβεστάτους Ἐφημερίους
καί τούς Ἱεροψάλτες
τῆς καθ` ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς

Ἐνταῦθα

ΘΕΜΑ: Ἡ ἀπόδοση τῶν Ἀναγνωσμάτων

Ἀγαπητοί Ἀδελφοί καί Πατέρες, Εἶναι γνωστόν ὅτι κατά τήν θεία λατρεία μας ἐκτός τῶν ψαλτῶν μελῶν ὑπάρχουν καί τά Ἀναγνώσματα εἴτε ἐκ τῆς Παλαιᾶς, εἴτε ἐκ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἐκ τῆς Παλ. Διαθήκης εἶναι κυρίως οἱ Ψαλμοί καί οἱ Προφητεῖες, καθώς καί κάποια ἀναγνώσματα ἀπό τά ἱστορικά καί τά ὑπόλοιπα - πλήν τῶν Ψαλμῶν - βιβλία. Ἐκ δέ τῆς Καινῆς Διαθήκης οἱ Πραξαπόστολοι καί τά Εὐαγγέλια. Καί τά μέν Εὐαγγέλια ἀποδίδουν εἴτε ὁ Διάκονος, εἴτε ὁ Ἱερεύς, ἐνῶ τά λοιπά ὁ Ἀναγνώστης.

1. Ἡ χειροθεσία Ἀναγνώστου
   
   Ἡ δαψιλής χρήση στή θ. λατρεία ἀναγνωσμάτων ἐπέβαλε τήν ὕπαρξη ἰδίας τάξεως κατωτέρων κληρικῶν, πού ὀνομάζονται Ἀναγνῶστες. Αὐτοί ἀναγορεύονται στό ἀξίωμα αὐτό μέ τήν χειροθεσία πού τελεῖται ἐκτός τοῦ Ἱεροῦ Βήματος ἀπό τόν Ἐπίσκοπο, καί ἀποβλέπει στήν παροχή τῆς εὐλογίας καί τῆς ἀδείας πρός ἀνάγνωσιν στήν ἐκκλησία τῶν ἀναγνωσμάτων. Ὁ μέλλων νά χειροθετηθῇ εἰς Ἀναγνώστην ὀφείλει νά γνωρίζει τί ἔργον ἀναλαμβάνει καί πῶς πρέπει νά τό ἐπιτελέσει. Περί τούτου κάμνει λόγον ἡ εὐχή πού ἀναπέμπει πρός τόν Θεό ὁ Ἐπίσκοπος κατά τήν χειροθεσίαν Ἀναγνώστου: "Δός αὐτῷ τῶν θείων Σου λογίων τήν μελέτην καί τήν ἀνάγνωσιν ποιεῖσθαι, διαφυλάττων αὐτόν ἐν ἀμέμπτῳ πολιτείᾳ".
   
   Κατ' ἀρχήν ἐκ τῆς εὐχῆς αὐτῆς συνάγεται ἕνα πρῶτο συμπέρασμα, ὅτι δηλ. εἶναι ἀντικανονική καί ἀντιεκκλησιαστική ἡ συνήθεια πού ἔχει καθιερωθῆ καί παρατηρεῖται στούς Ἱ.Ναούς μας, νά ἀνέρχονται δηλ. στό ἱεροψαλτικό Ἀναλόγιο διάφοροι ἄσχετοι ἄνθρωποι καί νά ἀναλαμβάνουν νά διαβάζουν αὐτοί τά ἀναγνώσματα, χωρίς νά ἔχουν λάβει προηγουμένως χειροθεσία ἀπό τόν Ἐπίσκοπόν τους. Δεύτερο συμπέρασμα εἶναι ὅτι ἡ ἀνάγνωσις τῶν ἀναγνωσμάτων δέν ἐξαρτᾶται μόνον ἀπό τήν γραμματική ἱκανότητα τοῦ Ἀναγνώστου, ἀλλά εἶναι καί ζήτημα τῆς θείας χάριτος, ἡ ὁποία ἱκανώνει τόν ἄνθρωπο νά μελετᾶ πρῶτα τά θεῖα λόγια καί στή συνέχεια νά τά ἀποδίδει γιά ὅλο τό λαό πού ἐκκλησιάζεται. Ἡ κατανόηση τῶν θείων λογίων δέν εἶναι τόσον ὑπόθεση μορφώσεως κατά κόσμον, ὅσο εἶναι ὑπόθεση τῆς θείας χάριτος. Οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ἔφθασαν στή θέωση καί στόν ἁγιασμό μέ πολύ πνευματικό ἀγῶνα, τόν ὁποῖον συνήθως περιγράφουν στά κείμενά των, καί ἀπέκτησαν ἀληθινή θεογνωσία χωρίς νά διαθέτουν περγαμηνές κοσμικῶν γνώσεων καί πτυχία Πανεπιστημίου. Ἐνῶ καί τά ἄλλα ἱερά κείμενα πού συνέταξαν "ὑπό θείου φερόμενοι Πνεύματος ἅγιοι τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι" εἶναι καρπός τῆς θείας ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Γι` αὐτό λέμε ὅτι τά ἱερά κείμενα δέν εἶναι ἁπλά ἠθικολογικά κείμενα, πού μᾶς προτρέπουν νά γίνουμε ἁπλῶς καλοί καί χρήσιμοι ἄνθρωποι, ἀλλά εἶναι "ἡ ἄνωθεν σοφία" πού ἀπευθύνεται πρός ἐκείνους πού διαθέτουν καθαρές αἰσθήσεις γιά νά ἀντιληφθοῦν "τά μυστήρια τῆς βασιλείας" τά ὁποῖα ὁ Θεός ἔχει ἀποκρύψει "ἀπό σοφῶν καί συνετῶν" καί ἔχει ἀποκαλύψει στά κατά κόσμον νήπια. Δέν νοεῖται, μέ ἄλλα λόγια, νά ὑπάρχει ἀναγνώστης, πού ἀναλαμβάνει νά ἀποδώσει τά ἀναγνώσματα χωρίς προηγουμένως νά τά ἔχει ἐνστερνισθῆ κατά βάθος, μελετώντας τα "ἡμέρας καί νυκτός" ὡς θεῖα καί σωτήρια λόγια. Ὅπως καί δέν νοεῖται πιστός ἐκκλησιαζόμενος πού ζητεῖ νά κατανοήσει τήν σοφία τοῦ Θεοῦ χωρίς νά διαθέτει τά πνευματικά ἐκεῖνα αἰσθητήρια πού θά τόν καταστήσουν ἱκανό νά προσδεχθῆ αὐτήν τήν σοφία. Γιά τοῦτο τό λόγο καί πρίν ἀκούσουμε στήν Ἐκκλησία τό κατ` ἐξοχήν ἀνάγνωσμα, τό Εὐαγγέλιο, πού περιέχει τούς λόγους τοῦ Κυρίου, ὁ ἱερεύς ἀναπέμπει στό Θεό μιάν εἰδική εὐχή μέ τήν ὁποία παρακαλεῖ τόν Κύριο νά λάμψει μέσα στίς ψυχές τῶν πιστῶν "τό τῆς Αὐτοῦ Θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς" καί νά διανοίξει τούς πνευματικούς των ὀφθαλμούς "εἰς τήν τῶν Εὐαγγελικῶν Του Κηρυγμάτων κατανόησιν". Καί τρίτον ὁ Ἀναγνώστης ὀφείλει νά ζῆ βίον ἄμεμπτον, ὅπως αὐτό ἰσχύει γιά ὅλους τούς κληρικούς, ἀνωτέρους καί κατωτέρους, ὥστε νά μή γίνεται πρόσκομμα στή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων ὁ τυχόν ἄστατος βίος των.
   
   Κατά συνέπειαν πρέπει ὁ μέλλων νά ἀναλάβει τό καθῆκον νά διαβάζει τά ἀναγνώσματα στήν ἐκκλησία νά εἶναι χειροθετημένος Ἀναγνώστης καί ἄν δέν εἶναι νά μή τολμᾶ ὁ ἴδιος νά ἀσκεῖ αὐτό τό ἔργο, ἀλλ` οὔτε καί νά τοῦ προσφέρεται μιά τέτοια δυνατότης. Πρέπει ἐπίσης νά ζῆ βίον συνεπῆ καί σύμφωνο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, καί ἐπί πλέον νά διαθέτει μόρφωση, ὀρθοφωνία καί καλή ἄρθρωση. Ἡ γραμματολογική μόρφωση τόν καθιστᾶ ἱκανόν νά ἀποδίδει σωστά τά σημεῖα στίξεως καί νά κατανοεῖ πρῶτος αὐτός τήν ἔννοιαν τῶν ἀναγινωσκομένων, ὥστε νά μπορεῖ νά τήν μεταδίδει καί στούς ἀκροατές του, ἐνῶ ἡ καλή ἄρθρωση τοῦ ἐπιτρέπει νά ἀποδίδει τίς λέξεις μέ τόν ὀρθό τρόπο, γιά νά γίνονται ἀντιληπτές ἀπό τούς ἀκροατές καί νά μή χάνεται ἡ συνέχεια τοῦ λόγου. Ἡ κακή ἄρθρωση εἶναι ἡ αἰτία πού ἀλλοιώνονται τά φωνήεντα ἤ "τρώγονται" ὁλόκληρες συλλαβές, μέ ἀποτέλεσμα νά μή μπορεῖ ὁ ἐκκλησιαζόμενος νά παρακολουθήσει τίς ἔννοιες. Ἄν μάλιστα λάβει κανείς ὑπ` ὄψιν του καί τό ὁπωσδήποτε ὑψηλό γλωσσικό ἰδίωμα στό ὁποῖο εἶναι γραμμένα τά ἱερά μας κείμενα, ἀντιλαμβάνεται τήν δυσκολία πού ἔχουν πολλοί πιστοί νά κατανοήσουν τίς ἔννοιές των, ἰδίως ὅταν αὐτός πού τά ἀποδίδει δέν τούς διευκολύνει εἰς τοῦτο μέ μία καλή καί κατ` ἔννοιαν ἀνάγνωση.
   
   
2. Ἐμμελής ἀνάγνωση
   
   Ἡ λέξη ἀνάγνωσμα σημαίνει κάτι πού διαβάζεται καί ἑπομένως δέν ψάλλεται. Θά μποροῦσε ἑπομένως κάποιος νά καταλήξει σέ ἕνα πολύ ἁπλό συμπέρασμα, ὅτι δηλαδή τά ἀναγνώσματα στήν ἐκκλησία διαβάζονται, ὅπως διαβάζουμε φωναχτά μιάν ἐφημερίδα ἤ ἕνα ὁποιοδήποτε κείμενο ἤ ἕνα ποίημα. Ἐν τούτοις θά πρέπει νά ποῦμε, ἐπικαλούμενοι τήν μακραίωνη παράδοσή μας, ὅτι τά ἐκκλησιαστικά Παλαιοδιαθηκικά καί Καινοδιαθηκικά ἀναγνώσματα ἔχουν ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο ἀπόδοσης πού δέν εἶναι οὔτε κοσμικό διάβασμα, οὔτε πλῆρες ψάλσιμο. Ὁ τρόπος αὐτός λέγεται ἐμμελής ἀπαγγελία. Δηλαδή διάβασμα μέν, ἀλλά μέ μιά ἁπλή καί λιτή μελωδικότητα. Τό εἶδος αὐτό τῆς ἐκφωνητικῆς ψαλμωδίας ὀνομάζεται λογαοιδικό μέλος, καί εἶναι ἀρχαιότατο. Τοῦτο σήμερα συμβαίνει κατά τήν ἀπόδοση κυρίως τοῦ Ἀποστολικοῦ καί τοῦ Εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος. Χρειάζονται ὅμως καί στό σημεῖο αὐτό κάποιες διευκρινίσεις.
   
   
   1. Ὁ λογαοιδικός τρόπος ἀπαγγελίας ἐφαρμόζεται στά ἐν χρήσει στή θ. λατρεία μας κυρίως ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα, ἐξαιρουμένων τῶν Ψαλμῶν, καθώς καί σέ ὡρισμένα ἄλλα ἱερά κείμενα ὅπως εἶναι οἱ Οἶκοι τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, τό "Ἄσπιλε...", τό "Καί δός ἡμῖν...." κ.ἄ. Ἑπομένως οἱ Προφητεῖες, οἱ Πραξαπόστολοι καί τά Εὐαγγέλια κατά βάσιν εἶναι αὐτά πού ἀποδίδονται μέ τό σύστημα τῆς ἐμμελοῦς ἀπαγγελίας. Καί ὡς πρός μέν τά Ἀποστολικά καί Εὐαγγελικά ἀναγνώσματα τοῦτο ἰσχύει. Δέν τηρεῖται ὅμως ὁ τύπος τῆς λογαοιδικῆς ἀποδόσεως γιά τίς Προφητεῖες πού διαβάζονται συνήθως στόν Ἑσπερινό. Καί τοῦτο εἶναι ἕνα σημεῖο πού πρέπει νά προσεχθῆ. Πρέπει δηλαδή νά ἐπανέλθει ἡ παλαιά μέθοδος ἀποδόσεως καί τῶν Προφητειῶν μέ ἐμμελῆ ἀπαγγελία. Στήν ἴδια βέβαια κατηγορία τῆς ἐμμελοῦς ἀπαγγελίας ὑπάγονται καί οἱ ἐκφωνητικές μελωδίες πού χρησιμοποιοῦν οἱ διάκονοι καί οἱ ἱερεῖς γιά τίς ἰδικές των δεήσεις καί ἐκφωνήσεις. Τά Εἰρηνικά, τά Πληρωτικά, οἱ Ἐκτενεῖς, οἱ ἄλλες ἐκφωνήσεις ἀνήκουν στά ἐκφώνως ἀποδιδόμενα ἀναγνώσματα.
      
      
   2. Μερικοί Ἀναγνῶστες ἤ Ἱερεῖς, ἀποδίδοντες οἱ μέν τά Ἀποστολικά, οἱ δέ τά Εὐαγγελικά ἀναγνώσματα, παρασύρονται ἀπό τόν οἶστρο τῆς μουσικῆς δεξιοτεχνίας των, καί μετατρέπουν τήν ἐμμελῆ ἀνάγνωση σέ σύνθετη, στρυφνή καί ἐξεζητημένη μελωδική γραμμή, πού συναγωνίζεται κατ` ἦχον τά ψαλλόμενα μέλη. Τοῦτο συμβαίνει ἀπό κενοδοξία, γιά ἐπίδειξη τέχνης καί ἀπόσπαση ἐπαίνων. Μόλις ὅμως καί εἶναι ἀνάγκη νά τονίσουμε ὅτι εἶναι ἀπαράδεκτη μιά τέτοια ἐπιδίωξη καί μάλιστα διαρκούσης τῆς θείας λατρείας, ὅπου ὁ ἄνθρωπος ἀξιώνεται νά ἐπικοινωνήσει μέ τόν Θεό καί αἰσθάνεται τήν οὐτιδανότητά του.
      
      Θεολογικά μάλιστα λέγεται ὅτι "τό θέμα τῆς ἐμμελοῦς ἤ μή ἀπαγγελίας τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων κατά τή θεία λειτουργία δέν πρέπει νά εἶναι ἄσχετο μέ τήν ἐσχατολογική ἤ μή προσέγγιση τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ ἀνάγνωση ἑνός κειμένου μέ σκοπό διδακτικό καί ἠθικοπλαστικό διαφέρει ριζικά ἀπό τήν ἀνάγνωσή του μέ πνεῦμα δοξολογικό. Στή πρώτη περίπτωση οἱ λέξεις συλλαμβάνονται καί καταλαμβάνονται ἀπό τόν ἀνθρώπινο λόγο. Στή δεύτερη περίπτωση οἱ λέξεις "πλατύνονται" γιά νά "περιλάβουν" καί "καταλάβουν" αὐτές τόν ἀνθρώπινο λόγο. Εἶναι φανερό ὅτι τό δεύτερο αὐτό εἶδος ἀναγνώσεως προσκρούει εὐθέως στόν ὀρθολογισμό, ὁ ὁποῖος ἀξιώνει τήν "κατάληψη" τῆς ἀλήθειας ἀπό τόν ἀνθρώπινο λόγο" (Περγάμου Ἰωάννης).
      
      
   3. Κατά τά τελευταῖα 100 χρόνια ἄρχισε μιά κίνηση γιά κατάργηση τοῦ λογαοιδικοῦ τρόπου ἐκφορᾶς τῶν ἀναγνωσμάτων, μέ τήν πρόφαση ὅτι εἶναι τρόπος " ἐπίρρινος" καί κακόζηλος, ὡς γράφει ὁ Ἀλ. Παπαδιαμάντης. Γράφει μεταξύ ἄλλων ὁ πολύς κοσμοκαλόγερος: "Εὗρον δέ καί τινας ἱερεῖς πεισθέντας εἰς τάς εἰσηγήσεις τῶν ξενοφρόνων ἐκείνων κατήργησαν αὐθαιρέτως τόν λογαοιδικόν τρόπον καί ἀπαγγέλλουσι τάς περικοπάς τῶν θείων ρημάτων δι' ἁπλῆς ἀναγνώσεως. Εἰς τούς τοιούτους ἱερεῖς πρέπει ν' ἀπαγορευθῆ ἁρμοδίως ἡ καινοτομία αὕτη". Πρόκειται γιά ἀντιπαραδοσιακή παρέκκλιση, ὅπως ἐπίσης τέτοια παρέκκλιση εἶναι καί ἡ ἄλογη ἐπιφόρτιση τῆς ἐμμελοῦς ἀπαγγελίας μέ ἄμετρους μελισματικούς ἐμπλουτισμούς, πού ὀφείλονται - ὡς προελέχθη - στήν κενόδοξη προβολή φωνητικῆς καί μουσικῆς δεξιοτεχνίας τοῦ Ἀναγνώστη.
      
      Κάποιες ἐλαφρές παραλλαγές ἀπό τήν ἀρχική ἁπλῆ μουσική γραμμή θά μποροῦσαν νά γίνονται ἀνεκτές κατ' ἀραιά διαστήματα πρός ποικιλίαν τῆς φωνητικῆς μονοτονίας, ἀλλά χωρίς νά μετατρέπουν τήν ἐμμελῆ ἀνάγνωση σέ ψάλσιμο. Τέτοιες παραλλαγές θά μποροῦσε νά πῆ κανείς ὅτι εἶναι εὔλογες στίς περιπτώσεις πού θέλει κανείς νά ἀποδώσει τό ἐρωτηματικό, ἤ μιάν ἱκεσία, ἤ νά τονίσει ἀξιοχρέως μιά λέξη ἤ μιά φράση τοῦ κειμένου, πρός πληρέστερη κατανόησή της. Ἄλλες ὅμως περιπτώσεις θά πρέπει νά ἀποκλεισθοῦν.
      
      
   4. Οἱ " χῦμα " ἀναγνώσεις ἀφοροῦν κυρίως στό Ψαλτήριο, μπορεῖ ὅμως νά ἀφοροῦν καί διάφορες εὐχές ἤ καί ὕμνους ἀκόμη ὅταν πρόκειται γιά ἀνεπίσημες Ἀκολουθίες ὡς λ.χ. Μικρούς Ἑσπερινούς. Γενικά θά πρέπει νά ποῦμε ὅτι γιά τήν ἐκφωνητική ἤ τήν χῦμα ἀπόδοση τῶν ἀναγνωσμάτων ἔχουν δημιουργηθῆ δύο σχολές, ἡ τῆς Κωνσταντινουπόλεως πού ἐκπροσωπεῖται ἀπό τόν Ἰάκωβο Ναυπλιώτη, τόν Κ. Ψάχο, τόν Σίμωνα Καρρᾶ κ. ἄ., καί ἡ Ἀθηναϊκή μέ ἐκπροσώπους της τόν Σπ. Περιστέρη, καί τούς π. Γ. Βαλληνδρᾶ, Ε. Μπονώρη, Ἀθαν. Τσούμαρη κ. ἄ.
      
      
   5. Τό Β' Πανελλήνιο Μουσικολογικό Συνέδριο, πού συγκλήθηκε στήν Ἀθήνα τόν Νοέμβριο τοῦ 2001, ἀπό τό Ἵδρυμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τῆς Ἱ.Συνόδου, εἶχε ὡς θέμα του τήν ἐκφωνητική ἀπόδοση τῶν ἀναγνωσμάτων. Προμηθευθῆτε τόν τόμο τῶν Πρακτικῶν του - εὐθύς ὡς κυκλοφορηθοῦν -γιά νά ἐνημερωθῆτε πληρέστερα ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ.
   
   
   
3. Εἰδικές Τελετουργικές ὁδηγίες.
   
   
   1. Ὁ Ἀναγνώστης προκειμένου νά ἀποδώσει τό ἀνάγνωσμά του πρέπει νά ἔχει περιβληθῆ τό ἱερό ράσο γιά λόγους λειτουργικῆς εὐπρέπειας, ἱεροπρέπειας, σεμνότητος καί παραδοσιακότητος. Δέν εἶναι σωστό νά εἶναι κάποιος Ἀναγνώστης καί νά μή διαθέτει ράσο. Ἀρκετοί Ἀναγνῶστες φαίνεται ὡς νά ἐντρέπονται νά περιβληθοῦν μέ ράσο. Τό ἴδιο δυστυχῶς ἰσχύει καί γιά ὡρισμένους Ἱεροψάλτες. Ὅλα αὐτά εἶναι φαινόμενα παρακμῆς πού πρέπει νά ἐκλείψουν τό συντομότερο, Οἱ Ἱ. Ναοί πρέπει νά φροντίσουν νά ἐξασφαλίσουν εἰς τούς Ψάλτες καί Ἀναγνῶστες των καλά καί εὐπρεπῆ καθαρά ράσα ραμένα στά μέτρα των, ὥστε νά ἐκλείψει καί τό γελοῖο φαινόμενο κοντῶν ράσων πού φοριοῦνται δίκην ....... φουστανέλλας. Τά ἴδια ἰσχύουν καί γιά τά ράσα τῶν Νεωκόρων.
      
      
   2. Τό βιβλίον τοῦ Ἀποστόλου παραλαμβάνει ὁ Ἀναγνώστης ἀπό τά χέρια τοῦ λειτουργοῦ ἱερέως ἀπό τήν Ὡραία Πύλη. Ἀσπάζεται τήν χεῖρα τοῦ ἱερέως καί παραμένει στό κέντρον τοῦ Σολέα ἀπό ὅπου ἀποδίδει τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα. Μετά τό τέλος τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος, ὁ Ἀναγνώστης, δέχεται τήν εὐλογίαν τοῦ ἱερέως διά τοῦ " Εἰρήνη σοι τῷ ἀναγινώσκοντι " ποιεῖ σχῆμα στρεφόμενος πρός αὐτόν, καί τοῦ παραδίδει τό βιβλίον ἀσπαζόμενος τήν δεξιάν του, καί ἀποσύρεται στό Ἀναλόγιο. Θέμα ἔχει τεθῆ ὡς πρός τό σημεῖον τῆς παραλαβῆς ἤ μή τοῦ βιβλίου τοῦ 'Αποστόλου ἀπό τά χέρια τοῦ ἱερέως, ἐπειδή τό βιβλίον αὐτό ἀνήκει στό Ἀναλόγιον, ὅπου εὑρίσκεται καί ὁ Ἀναγνώστης καί ὄχι στό Ἅγιον Βῆμα, ὅπου ὑπάρχουν τά βιβλία πού ἀνήκουν στόν ἱερό αὐτό χῶρο π.χ. τό Εὐαγγέλιον, τό Ἱερατικόν κλπ. Ὡστόσον πρέπει νά ποῦμε ὅτι ἡ παραλαβή τοῦ βιβλίου τοῦ Ἀποστόλου ἀπό τό χέρι τοῦ ἱερέως ἐνέχει ἕνα συμβολικό χαρακτῆρα, δηλοῖ δηλαδή τήν πνευματική σχέση καί ἐξάρτηση καί τοῦ Ἀναγνώστη ἀπό τόν λειτουργό ἱερέα. Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἡ μικρά αὐτή παρέκκλιση - ἄν ἔτσι χαρακτηρισθῆ - " οὐκ ἔστι πρός θάνατον " καί δέν ἐπηρεάζει σέ τίποτε τή λειτουργική τάξη, ἐνῷ συνιστᾶται ἐκθύμως ὡς συντελεστική οὐσιώδους διδαχῆς.
      
      
   3. Τήν ἐμμελῆ ἀπαγγελίαν τοῦ Ἀποστόλου ὁ Ἀναγνώστης ἀποδίδει κατ' ἐνώπιον τοῦ λαοῦ, δηλαδή μέ τό πρόσωπον πρός τόν λαό. Ἔτσι διευκολύνεται ἡ κατανόηση τοῦ κειμένου εὐκολότερα. Κατά τήν ὥραν αὐτήν ἐπικρατεῖ ἡσυχία ὥστε ἀπερίσπαστος ὁ λαός νά ἀκροᾶται. Μέ τό τέλος τοῦ ἀναγνώσματος καί μετά τό " Εἰρήνη σοι τῷ ἀναγινώσκοντι " ἀρχίζει ἡ μελωδική ψαλμωδία τοῦ " Ἀλληλουαρίου " κατά τόν ἦχον τῆς ἑβδομάδος. Κατά τήν ὥραν αὐτή ὁ μέν διάκονος θυμιᾶ, ὁ δέ ἱερεύς ἐν συνεχείᾳ παραδίδει τό Εὐαγγέλιον στόν διάκονο - ἐάν ὑπάρχει - ὁ ὁποῖος μεταβαίνει στόν Ἄμβωνα καί ἀναμένει τήν λήξη τοῦ " Ἀλληλουαρίου " γιά νά ἀρχίσει τήν ἐμμελῆ ἀπαγγελίαν τοῦ Εὐαγγελίου. Μετά τό " Σοφία. Ὀρθοί . . . " καί τό " Εἰρήνη πᾶσι ", ἀκολουθεῖ τό " Ἐκ τοῦ κατά . . . ἁγίου Εὐαγγελίου τό ἀνάγνωσμα " . Ὁ ψάλτης " Δόξα Σοι Κύριε, δόξα Σοι " καί τό " Πρόσχωμεν " μετά τό ὁποῖον ἀμέσως ἀρχίζει ἡ ἀπόδοση τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου.
      
      
   4. Τό Εὐαγγέλιο ἀποδίδεται ἐμμελῶς μέ σεμνότητα, χωρίς ἐξεζητημένους λαρυγγισμούς καί μέ τόν ἀνάλογο πρός τήν ἱερότητα σεβασμό. Τά λόγια τοῦ Κυρίου ἐπιβάλλεται νά λέγονται μέ μεγάλη προσοχή, λιτότητα, ἱεροπρέπεια καί ἐκκλησιαστικότητα. Ἀπόβλητα εἶναι φαινόμενα αὐτοπροβολῆς καί ἀσεβείας. Τά θεῖα λόγια δέν εἶναι λόγοι ἀνθρώπου, εἶναι λόγοι ζωῆς καί σωτηρίας.
   
   
   
4. Τελικές παρατηρήσεις.
   
   
   1. Ἐκ τῶν ἀναπτυχθέντων συνάγεται ὅτι ἡ ἐμμελής ἀπαγγελία τῶν ἀναγνωσμάτων συμπεριλαμβάνει ἐκτός τῶν Ἀποστολικῶν καί Εὐαγγελικῶν κειμένων καί τίς Προφητεῖες.
      
      
   2. Οἱ ἐκφωνήσεις διακόνου καί ἱερέως ἐπίσης ἀποδίδονται μέ τόν ἴδιο τρόπο, χωρίς ἐξεζητημένες μουσικές γραμμές καί λαρυγγισμούς πού δέν προσιδιάζουν στόν ἱερό χῶρο τῆς λατρείας.
      
      
   3. Οἱ μέλλοντες νά ἀποδώσουν τά ἀναγνώσματα καλόν εἶναι, ἐφ' ὅσον δέν διαθέτουν ἱκανήν πεῖραν, νά προετοιμάζονται ἀπό τό σπίτι των, διαβάζοντας μέ ἐπιμέλεια τά κείμενα πού πρόκειται νά ἀποδώσουν, ὥστε νά ἀποφεύγονται, κατά τό δυνατόν, παρατονισμοί, παραβιάσεις τῶν κανόνων τῆς στίξεως καί γενικῶς ἀλλοιώσεις τῶν κειμένων, πρᾶγμα πού ἀποτελεῖ ἀσέβεια καί πρός τά ἱερά κείμενα καί πρός τήν παράδοσή μας.
      
      
   4. Τήν ἀνάγκην προετοιμασίας ἐπιβάλλει καί ἡ παρατηρούμενη γλωσσική καί γραμματολογική ἔκπτωση τῶν νεωτέρων γενεῶν, ἡ ὁποία ἐπεκτείνεται μᾶλλον ἀντί νά περιορίζεται.
      
      
   5. Ἐπειδή τά κείμενα ἰδίως τῶν Ἀποστόλων εἶναι δυσνόητα, ἡ ἀπόδοσή των πρέπει νά γίνεται ἀπό τούς Ἀναγνῶστες μέ περισσή προσοχή, ὥστε ἡ ὀρθή ἀπόδοσή των νά διευκολύνει τούς ἀκροατές στήν κατανόησή των. Εἰς τοῦτο συμβάλλει καί ἡ δημοσίευση τοῦ κειμένου στήν " Φωνή τοῦ Κυρίου " ἀπό ὅπου μποροῦν ὅσοι θέλουν νά παρακολουθοῦν τό κείμενο. Θά ἦτο δέ εὐχῆς ἔργον ἄν οἱ ἐνορίες μας ἀπεφάσιζαν νά ἐκτυπώνουν γιά κάθε Κυριακή τά κείμενα τῶν Ἀποστολικῶν καί τῶν Εὐαγγελικῶν ἀναγνωσμάτων μέ τήν ἐγκεκριμένη ἀπόδοσή των στήν καθομιλούμενη γλῶσσα. Ἔτσι θά συνέβαλαν πολύ στήν λειτουργική ἀνανέωση πού ἐπιδιώκουμε.
      
      
   6. Στό σημεῖο αὐτό ἐπιθυμῶ νά σᾶς ἀναγγείλω ὅτι μέ ἀπόφαση τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας ἐκτυπώνεται κατ' αὐτάς τό " Ἐκλογάδιον " πού θά περιέχει τούς Ἀποστόλους καί τά Εὐαγγέλια ὅλων τῶν Κυριακῶν καί τῶν μεγάλων ἑορτῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ μέ τήν ἑρμηνευτική των ἀπόδοση, πρός χρῆσιν ὑπό τῶν πιστῶν. Πρόκειται γιά σημαντικό βοήθημα πού ἀξίζει νά συστήσετε στούς ἐνορίτες σας.

Μέ πατρικήν ἀγάπη καί εὐχές

Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ